Trong lĩnh vực tài chính và đầu tư, việc tìm ra những tài sản được định giá thấp có thể trở nên quá hấp dẫn. Nhà đầu tư giá trị tìm kiếm cơ hội nơi giá trị thị trường của một tài sản dường như thấp hơn giá trị nội tại của nó. Tuy nhiên, không phải tất cả những khoản đầu tư được định giá thấp đều mang lại lợi nhuận và một số có thể dẫn đến sự thất vọng và thua lỗ tài chính cho nhà đầu tư. Tình thế này được gọi là "bẫy giá trị". Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá khái niệm về bẫy giá trị, hiểu cách nhận biết chúng và thảo luận về các chiến lược để tránh rơi vào sai lầm thường gặp này trong đầu tư.
Thế nào là “Bẫy giá trị”?
Bẫy giá trị xảy ra khi nhà đầu tư nhìn vào các yếu tố cơ bản và giá thị trường của một cổ phiếu và có vẻ như cổ phiếu đó được định giá ở mức chiết khấu (rẻ để sở hữu), nhưng cuối cùng thực tế không phải như vậy. Ảo tưởng khiến nhà đầu tư nghĩ rằng họ sẽ có thể đầu tư vào cổ phiếu và đánh bại thị trường nhưng trên thực tế sẽ mang lại lợi nhuận âm hoặc mờ nhạt. Các cổ phiếu này không hề rẻ như vẻ ngoài của nó và là một cái bẫy tiền với rất ít hy vọng tăng trưởng.
Cụ thể, chúng tôi nhận thấy trên thị trường chứng khoán Việt Nam, một số doanh nghiệp với tỷ lệ P/E luôn đạt giá trị quanh 5-6 lần, thậm chí giao dịch sâu dưới giá trị sổ sách, tình hình tài chính được ghi nhận trong báo cáo tài chính rất lành mạnh với cơ cấu nợ vay trên vốn chủ sở hữu ở mức thấp thậm chí doanh nghiệp không có nợ vay. Tuy nhiên, doanh nghiệp thực hiện chi trả cổ tức bằng tiền mặt không đều và khi phân tích sâu hơn vào hoạt động kinh doanh, một số doanh nghiệp lợi nhuận thu được từ hoạt động kinh doanh chính rất thấp mà chủ yếu đến từ các hoạt động tài chính. Một số doanh nghiệp có lợi nhuận tăng trưởng đột biến, không phải lợi nhuận tạo tiền thực và cũng chỉ xuất hiện một lần, đồng nghĩa với việc khoản lợi nhuận này sẽ không còn xuất hiện trong các năm tiếp theo ví dụ như: lợi nhuận được ghi nhận từ việc doanh nghiệp định giá lại tài sản…Những khoản lợi nhuận này không ổn định và sẽ không thể duy trì trong tương lai.
Nếu chỉ nhìn vào sự hấp dẫn của P/E hay sự an toàn về tài sản của doanh nghiệp sẽ là một cái bẫy giá trị đối với nhà đầu tư nếu không có tăng trưởng đáng kể nào về lợi nhuận của doanh nghiệp và trong đa phần các trường hợp, các chỉ số chỉ nên được dùng làm chỉ báo, là tiền đề cho những phân tích sâu hơn chứ không nên lấy đó làm tín hiệu để ra quyết định đầu tư. Ngay cả khi một công ty đã thành công trong những năm trước có lợi nhuận tăng ổn định thì công ty đó vẫn có thể rơi vào tình trạng không thể tạo ra doanh thu và tăng trưởng lợi nhuận do những lợi nhuận đó không đến từ lĩnh vực kinh doanh chính của mình.
Cách xác định bẫy giá trị
Là một nhà đầu tư, điều quan trọng cần nhớ là mua một cổ phiếu chỉ vì giá của nó giảm đáng kể có thể khiến bạn rơi vào bẫy giá trị. Dưới đây là một số dấu hiệu giúp bạn xác định bẫy giá trị:
1. Hoạt động kém hiệu quả trong lĩnh vực của mình
Bạn không bao giờ nên phân tích cổ phiếu như một tài sản độc lập mà hãy luôn so sánh hiệu suất của nó với các công ty cùng ngành.
Nếu công ty đang ở đỉnh cao của chu kỳ hoạt động nhưng vẫn có mức tăng trưởng thấp hơn so với các công ty cùng ngành thì cần phải điều tra bổ sung. Tìm kiếm lý do đằng sau việc thiếu hiệu suất.
2. Thị phần liên tục giảm
Đây là một khía cạnh quan trọng của việc xác định bẫy giá trị. Thị phần của một công ty là một chỉ số cho thấy nó đang hoạt động như thế nào so với các đối thủ cạnh tranh.
Nếu công ty liên tục mất thị phần thì có khả năng rất lớn đó là một cái bẫy giá trị. Thông thường, thị phần tăng sẽ đi kèm với giá cổ phiếu tăng và ngược lại.
3. Phân bổ vốn kém hiệu quả
Điều này đòi hỏi một số hiểu biết nhất định về công ty và ngành. Một khía cạnh quan trọng của bẫy giá trị là công ty có dòng tiền tự do tốt nhưng không phân bổ vốn hiệu quả để thúc đẩy kinh doanh.
Do đó, nếu bạn chỉ nhìn vào các con số về dòng tiền tự do và so sánh chúng với các công ty cùng ngành thì bạn có thể rơi vào 'cái bẫy'.
Đảm bảo rằng bạn xác định được hiệu quả phân bổ vốn. Bạn có thể xem tỷ lệ Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) để đánh giá xem công ty có sử dụng vốn một cách tối ưu hay không. Ngoài ra, tỷ lệ Lợi nhuận trên Tài sản (ROA) có thể cho bạn biết thêm về cách công ty quản lý tổng tài sản của mình.
4. 'Hứa hẹn quá mức' và 'Thực hiện dưới mức'
Một dấu hiệu điển hình khác của bẫy giá trị. Hội đồng quản trị của một công ty luôn tuyên bố các mục tiêu dài hạn và ngắn hạn dựa trên một kế hoạch. Tuy nhiên, khi có kết quả hoạt động, một số công ty không thể cải thiện phần lớn các mục tiêu này.
Điều này cho thấy một khoảng cách giữa quản lý và vận hành không bao giờ có lợi cho doanh nghiệp. Do đó, hãy tìm những công ty 'không hứa hẹn' và 'cung cấp quá mức' chứ không phải ngược lại.
5. Quá phụ thuộc vào một sản phẩm cụ thể hoặc tính chu kỳ của thị trường
Có thể có vài tháng hoặc quý công ty ghi nhận lợi nhuận tăng mạnh do những thay đổi đột ngột về điều kiện kinh tế hoặc nhu cầu tăng đột ngột đối với một sản phẩm cụ thể. Mặc dù thị trường thường xem xét tính bền vững, nhưng có thể có trường hợp giá cổ phiếu tăng cao với giả định rằng lợi nhuận sẽ bền vững. Khi điều kiện kinh tế thay đổi hoặc sản phẩm cụ thể mất đi nhu cầu, giá cổ phiếu có thể lao dốc ngay lập tức.
Ví dụ: Giả sử giá cổ phiếu của một công ty dược phẩm chỉ sản xuất paracetamol, loại thuốc có tác dụng hữu ích trong việc điều trị COVID-19, tăng do nhu cầu về loại thuốc này tăng đột ngột. Công ty tăng cường năng lực sản xuất bằng cách đầu tư vào máy móc và nhân lực. Nếu không có vắc xin hoặc bất kỳ phương pháp chữa trị nào khác trước mắt, thị trường sẽ cho rằng nhu cầu này sẽ kéo dài.
Do đó, giá cổ phiếu sẽ tăng hơn nữa, giả định rằng công ty có thể duy trì lợi nhuận dựa trên doanh thu tăng.
Tuy nhiên, trong ba tháng, một công ty dược phẩm khác tung ra phương pháp chữa trị căn bệnh này khiến nhu cầu về paracetamol giảm xuống. Điều này có thể khiến giá cổ phiếu giảm và thậm chí sụp đổ nếu các nhà đầu tư cảm thấy rằng công ty sẽ không thể duy trì lợi nhuận do chi phí hoạt động tăng lên.
Do đó, những cổ phiếu tưởng chừng như tốt có thể trở thành một cái bẫy giá trị nếu công ty quá phụ thuộc vào một sản phẩm cụ thể.
6. Giao dịch ở mức bội số thấp của giá trị sổ sách, thu nhập, dòng tiền, v.v.
Có một số công ty giao dịch ở mức bội số thấp của giá trị sổ sách, dòng tiền, thu nhập, v.v., trong một thời gian dài. Trong hầu hết các trường hợp này, lý do đằng sau đó là do công ty có ít hoặc không có hứa hẹn.
Những công ty như vậy thường gặp khó khăn trong việc tạo ra lợi nhuận ổn định và không thể chống lại sự cạnh tranh gay gắt trong ngành. Ngoài ra, những công ty như vậy không minh bạch về câu chuyện của mình, gây nhầm lẫn trong tâm trí các nhà đầu tư và mở ra cánh cửa cho một cái bẫy giá trị.
7. Báo cáo thu nhập có sai lệch về dòng tiền
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ có thể gây hiểu nhầm. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ không cung cấp cái nhìn sâu sắc về các vấn đề có thể gây ra rủi ro lớn cho cổ phiếu. Nếu một công ty tài trợ cho các khoản nợ dài hạn bằng tài sản lưu động, như một số ngân hàng đầu tư đã làm trước Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, thì điều đó có thể khiến công ty có nguy cơ sụp đổ ngay cả khi báo cáo thu nhập có vẻ lành mạnh.
Chú ý: Thông tin này không được hiểu là khuyến nghị; hoặc một lời đề nghị mua hoặc bán; hoặc chào mời chào mua hoặc bán bất kỳ chứng khoán, sản phẩm tài chính hay công cụ nào; hoặc tham gia vào bất kỳ chiến lược giao dịch nào. KSI không đưa ra tuyên bố và không chịu trách nhiệm pháp lý nào về tính chính xác và đầy đủ của nội dung trong bài viết này.